LaboLAB - Zmieniająca się planeta Ziemia. Zestaw do doświadczeń z geografii

ZMIENIAJĄCA SIĘ PLANETA ZIEMIA – SZKOŁA PODSTAWOWA

GEOGRAFIA | 22 lekcje

Podczas pracy z modułem uczniowie poznają warstwy Ziemi i budują ich model. Tworzą również układ płyt litosfery, analizując mapy w celu zrozumienia zależności między trzęsieniami ziemi, erupcjami wulkanów a położeniem płyt tektonicznych.

Moduł obejmuje zagadnienia związane z erupcjami wulkanów oraz formowaniem się skał na skutek stygnięcia lawy. Uczniowie badają dostępne w zestawie próbki skał i porównują ich rodzaje. Dodatkowo wykonują symulację cyklu skalnego, aby zobaczyć, jak różne typy skał mogą się przekształcać w zależności od warunków.

Uczniowie tworzą model przebiegu erozji, wietrzenia i osadzania się materiału skalnego. Eksperymentując z różnymi czynnikami, takimi jak „roślinność”, odkrywają, w jaki sposób erozja wpływa na ukształtowanie terenu. Poznają znaczenie różnych typów map, analizują ich zawartość i uczą się, jak odczytywać informacje o formach terenu i rozmieszczeniu akwenów.

Moduł obejmuje również tematykę powstawania warstw skalnych i skamielin. Uczniowie dowiadują się, że skamieniałości pozwalają określić, kiedy różne organizmy żyły na Ziemi, co pomaga naukowcom badać historię naszej planety.

Na zakończenie modułu uczniowie analizują wpływ zmian na Ziemi na życie człowieka. Problematyka erozji gleby jest przedstawiona w kontekście rolnictwa, a uczniowie opracowują i testują modele zapobiegające temu zjawisku. Na podstawie wyników swoich eksperymentów formułują wnioski i dzielą się nimi z klasą.

Zawartość modułu

• Przewodnik metodyczny dla nauczyciela (wersja drukowana i cyfrowa) – 1 szt.
• Scenariusze lekcji ze szczegółowo opisanymi eksperymentami i projektami edukacyjnymi – 1 szt.
• Drukowane materiały dla uczniów o zróżnicowanym poziomie – 30 szt.
• Dostęp do materiałów cyfrowych (symulacje, ćwiczenia, testy, podręczniki multimedialne) – 1 licencja szkolna (bezterminowa)
• Zestaw próbek 15 podstawowych rodzajów skał (magmowych, osadowych, metamorficznych) wraz ze szkłem powiększającym – 8 szt.
• 9 próbek różnych rodzajów gleb – 1 zestaw
• Gips modelarski (nietoksyczny, 1,8 kg) – 1 szt.
• Piasek drobnoziarnisty (biały, 1,3 kg) – 3 szt.
• Wiaderko czerwonej gliny (3,6 kg) – 2 szt.
• Pojemnik z nietoksyczną, zieloną ciastoliną (1,3 kg) – 2 szt.
• Noże z tworzywa sztucznego – 32 szt.
• Kulki przeźroczyste (niebieskie) – 40 szt.
• Mata absorpcyjna (mała) – 16 szt.
• Podkładki tekturowe – 16 szt.
• Wytrzymałe, plastikowe łyżki – 16 szt.
• Gumowe korki – 8 szt.
• Taśma rzepowa samoprzylepna (część haczykowa, dł. 20 cm) – 2 szt.
• Taśma rzepowa samoprzylepna (część pętelkowa, dł. 20 cm) – 2 szt.
• Wykałaczki – 750 szt.
• Folia aluminiowa (rolka) – 1 szt.
• Łyżki – 4 szt.
• Woreczki foliowe „strunowe” (30×38 cm) – 10 szt.
• Plastikowe miski – 8 szt.
• Plastikowe kubki (poj. 260 ml) – 8 szt.
• Plastikowe kubki z małym otworem (poj. 260 ml) – 8 szt.
• Karbowane, plastikowe pojemniki (20×16×7 cm) – 8 szt.
• Plastikowe pojemniki (poj. 5,5 l) – 8 szt.
• Plansza dydaktyczna 70×100 cm „Metoda badawcza” – 1 szt.
• Duża, wytrzymała skrzynia (tworzywo sztuczne, 50×60×30 cm) – 2 szt.

Zadania badawcze realizowane w module ZMIENIAJĄCA SIĘ PLANETA ZIEMIA

Zagadnienie 1. Warstwy Ziemi i płyty tektoniczne (3 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:

• Budowa wnętrza Ziemi – warstwy naszej planety
• Płyty tektoniczne i skutki ich ruchów
• Pierścień Ognia – strefa aktywności sejsmicznej i wulkanicznej
• Przyczyny i skutki trzęsień Ziemi oraz wybuchów wulkanów

Tematy zadań badawczych:

1. Sprawdźmy, co już wiemy: Czym są warstwy Ziemi?
2. Dlaczego na Ziemi występują płyty tektoniczne?
3. Czym jest Pierścień Ognia i jakie procesy w nim zachodzą?

Zagadnienie 2. Kształty i formacje skalne (6 jednostek lekcyjnych)

Realizowane treści:

• Rodzaje skał i ich właściwości
• Cykl skalny – procesy prowadzące do powstawania skał
• Występowanie różnych typów skał w przyrodzie
• Zastosowanie skał w życiu codziennym

Tematy zadań badawczych:

1. Jaki jest twój typ skały?
2. Co to jest cykl skalny i jakie procesy go napędzają?
3. Jakie praktyczne zastosowania mają różne rodzaje skał?

Zagadnienie 3. Wietrzenie i erozja (2 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:

• Procesy wietrzenia i erozji
• Erozja wodna jako element cyklu skalnego
• Wpływ erozji na powstawanie różnych form ukształtowania terenu

Temat zadania badawczego:

1. W jaki sposób rzeki kształtują powierzchnię Ziemi?

Zagadnienie 4. Odwzorowanie Ziemi na mapie (2 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:

• Wykorzystanie map do badania wpływu erozji wodnej na krajobraz
• Znaczenie map w analizie procesów geologicznych i historii Ziemi
• Tworzenie map sieci rzecznych

Tematy zadań badawczych:

1. W jaki sposób rzeki zmieniły ukształtowanie Polski i Europy?
2. Jak korzystać z map, by lepiej poznać historię Ziemi?

Zagadnienie 5. Zmieniająca się Ziemia (3 jednostki lekcyjne)

Realizowane treści:

• Powstawanie skał osadowych
• Proces formowania się skamieniałości
• Związek między obecnością skamieniałości a względnym wiekiem skał

Tematy zadań badawczych:

1. Dlaczego skały tworzą warstwy?
2. W jaki sposób powstają skamieniałości?

Zagadnienie 6. Życie na zmieniającej się Ziemi (6 jednostek lekcyjnych)

Realizowane treści:

• Proces erozji gleby i jego konsekwencje dla środowiska
• Sposoby zapobiegania erozji gleby

Tematy zadań badawczych:

1. Dlaczego erozja gleby jest problemem?
2. Czy możemy skutecznie przeciwdziałać erozji gleby?
3. Który z opracowanych modeli najlepiej zapobiega erozji gleby?

Podstawa programowa realizowana w module ZMIENIAJĄCA SIĘ PLANETA ZIEMIA

GEOGRAFIA (KLASY V-VIII)

III. Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne. Uczeń:

2) wymienia nazwy kontynentów i oceanów, wskazuje ich położenie na globusie i mapie świata oraz określa ich położenie względem równika i południka zerowego;
3) wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych.

IV. Krajobrazy świata: wilgotnego lasu równikowego i lasu strefy umiarkowanej, sawanny i stepu, pustyni gorącej i lodowej, tajgi i tundry, śródziemnomorski, wysokogórski Himalajów; strefowość a piętrowość klimatyczno-roślinna na świecie. Uczeń:

1) wskazuje na mapie położenie poznawanych typów krajobrazów;
3) przedstawia ich główne cechy i porównuje poznawane krajobrazy świata oraz rozpoznaje je w opisach, na filmach i ilustracjach;
7) ustala zależności między położeniem wybranych krajobrazów na kuli ziemskiej, warunkami klimatycznymi i głównymi cechami krajobrazów.

VII. Geografia Europy: położenie i granice kontynentu; podział polityczny Europy; główne cechy środowiska przyrodniczego Europy; zjawiska występujące na granicach płyt litosfery; zróżnicowanie ludności oraz starzenie się społeczeństw; największe europejskie metropolie; zróżnicowanie źródeł energii w krajach europejskich; rolnictwo, przemysł i usługi w wybranych krajach europejskich; turystyka w Europie Południowej. Uczeń:

4) na przykładzie Islandii określa związek między położeniem na granicy płyt litosfery a występowaniem wulkanów i trzęsień ziemi.

IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski; wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń na rzeźbę Europy i Polski; przejściowość klimatu Polski; Morze Bałtyckie; główne rzeki Polski i ich systemy na tle rzek Europy oraz ich systemów; główne typy gleb w Polsce; lasy w Polsce; dziedzictwo przyrodnicze Polski, surowce mineralne Polski. Uczeń:

11) wyróżnia najważniejsze cechy gleby brunatnej, bielicowej, czarnoziemu, mady i rędziny, wskazuje ich rozmieszczenie na mapie Polski oraz ocenia przydatność rolniczą.

XII. Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki; walory turystyczne; współpraca międzynarodowa. Uczeń:

3) rozpoznaje skały występujące we własnym regionie.

XIV. Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji: Azja jako kontynent kontrastów geograficznych; pacyficzny „pierścień ognia”; klimat monsunowy w Azji Południowo-Wschodniej; Japonia – gospodarka na tle warunków przyrodniczych i społeczno-kulturowych; Chiny – rozmieszczenie ludności, problemy demograficzne oraz znaczenie w gospodarce światowej; Indie krajem wielkich możliwości rozwojowych oraz kontrastów społecznych i gospodarczych; Bliski Wschód – kultura regionu, ropa naftowa, obszar konfliktów zbrojnych. Uczeń:

2) identyfikuje związki między przebiegiem granic płyt litosfery a występowaniem rowów tektonicznych, wulkanów, trzęsień ziemi i tsunami oraz na ich podstawie formułuje twierdzenia o zaobserwowanych prawidłowościach w ich rozmieszczeniu;
3) dyskutuje na temat sposobów zapobiegania tragicznym skutkom trzęsień ziemi i tsunami.

Ze względu na interdyscyplinarny charakter zadań badawczych, podczas pracy z modułem Zmieniająca się planeta Ziemia mogą być realizowane także niektóre treści zawarte w podstawach programowych innych przedmiotów matematyczno-przyrodniczych nauczanych w szkole podstawowej.

PRZYRODA (KLASA IV)

I. Sposoby poznawania przyrody. Uczeń:

1) opisuje sposoby poznawania przyrody, podaje różnice między eksperymentem, doświadczeniem a obserwacją;
2) podaje nazwy przyrządów stosowanych w poznawaniu przyrody, określa ich przeznaczenie (lupa, kompas, taśma miernicza);
3) podaje przykłady wykorzystania zmysłów do prowadzenia obserwacji przyrodniczych;
4) stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji i doświadczeń przyrodniczych;
5) wymienia różne źródła wiedzy o przyrodzie;
6) korzysta z różnych źródeł wiedzy o przyrodzie.

II. Orientacja w terenie. Uczeń:

3) podaje różnice między planem a mapą;
4) rysuje plany różnych przedmiotów;
5) odczytuje informacje z planu i mapy, posługując się legendą;
6) wskazuje na planie i mapie miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu szkoły.

III. Pogoda, składniki pogody, obserwacje pogody. Uczeń:

1) wymienia składniki pogody i podaje nazwy przyrządów służących do ich pomiaru (temperatura powietrza, zachmurzenie, opady i osady atmosferyczne, ciśnienie atmosferyczne, kierunek wiatru);
3) prowadzi obserwacje składników pogody, zapisuje i analizuje ich wyniki oraz dostrzega zależności między nimi;
4) podaje przykłady opadów i osadów atmosferycznych oraz wskazuje ich stan skupienia;
6) nazywa zjawiska pogodowe: burza, tęcza, deszcze nawalne, huragan, zawieja śnieżna i opisuje ich następstwa;
8) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku.

VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy. Uczeń:

1) rozpoznaje składniki przyrody ożywionej i nieożywionej w najbliższej okolicy szkoły;
2) rozpoznaje główne formy ukształtowania powierzchni w najbliższej okolicy szkoły i miejsca zamieszkania;
3) tworzy model pagórka i doliny rzecznej oraz wskazuje ich elementy;
4) rozpoznaje skały występujące w okolicy swojego miejsca zamieszkania;
5) rozróżnia wody stojące i płynące, podaje ich nazwy oraz wskazuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne;
6) wymienia i opisuje czynniki warunkujące życie na lądzie oraz przystosowania organizmów do życia;
9) odróżnia organizmy samożywne i cudzożywne, podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się, wskazuje przystosowania w budowie organizmów do zdobywania pokarmu;
12) określa warunki życia w wodzie (nasłonecznienie, zawartość tlenu, opór wody) i wskazuje przystosowania organizmów (np. ryby) do środowiska życia;
13) rozpoznaje i nazywa organizmy żyjące w wodzie.

VII. Środowisko antropogeniczne i krajobraz najbliższej okolicy szkoły. Uczeń:

2) rozpoznaje w terenie i nazywa składniki środowiska antropogenicznego i określa ich funkcje;
3) określa zależności między składnikami środowiska przyrodniczego i antropogenicznego.

FIZYKA (KLASY VII-VIII)

II. Ruch i siły. Uczeń:

1) opisuje i wskazuje przykłady względności ruchu;
10) stosuje pojęcie siły jako działania skierowanego (wektor); wskazuje wartość, kierunek i zwrot wektora siły; posługuje się jednostką siły;
11) rozpoznaje i nazywa siły, podaje ich przykłady w różnych sytuacjach praktycznych (siły: ciężkości, nacisku, sprężystości, oporów ruchu);
12) wyznacza i rysuje siłę wypadkową dla sił o jednakowych kierunkach; opisuje i rysuje siły, które się równoważą.

III. Energia. Uczeń:

1) posługuje się pojęciem pracy mechanicznej wraz z jej jednostką; stosuje do obliczeń związek pracy z siłą i drogą, na jakiej została wykonana;
3) posługuje się pojęciem energii kinetycznej, potencjalnej grawitacji i potencjalnej sprężystości; opisuje wykonaną pracę jako zmianę energii.

IV. Zjawiska cieplne. Uczeń:

1) posługuje się pojęciem temperatury; rozpoznaje, że ciała o równej temperaturze pozostają w stanie równowagi termicznej;
5) analizuje jakościowo związek między temperaturą a średnią energią kinetyczną (ruchu chaotycznego) cząsteczek;
9) rozróżnia i nazywa zmiany stanów skupienia; analizuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, wrzenia, skraplania, sublimacji i resublimacji jako procesy, w których dostarczenie energii w postaci ciepła nie powoduje zmiany temperatury.

V. Właściwości materii. Uczeń:

1) posługuje się pojęciami masy i gęstości oraz ich jednostkami; analizuje różnice gęstości substancji w różnych stanach skupienia wynikające z budowy mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów;
3) posługuje się pojęciem parcia (nacisku) oraz pojęciem ciśnienia w cieczach i gazach wraz z jego jednostką; stosuje do obliczeń związek między parciem a ciśnieniem.

VII. Magnetyzm. Uczeń:

2) opisuje zachowanie się igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu; posługuje się pojęciem biegunów magnetycznych Ziemi.

MATEMATYKA (KLASY IV-VI)

XII. Obliczenia praktyczne. Uczeń:

6) zamienia i prawidłowo stosuje jednostki długości: milimetr, centymetr, decymetr, metr, kilometr.

XIII. Elementy statystyki opisowej. Uczeń:

1) gromadzi i porządkuje dane;
2) odczytuje i interpretuje dane przedstawione w tekstach, tabelach, na diagramach i na wykresach, na przykład: wartości z wykresu, wartość największą, najmniejszą, opisuje przedstawione w tekstach, tabelach, na diagramach i na wykresach zjawiska przez określenie przebiegu zmiany wartości danych, na przykład z użyciem określenia „wartości rosną”, „wartości maleją”, „wartości są takie same” („przyjmowana wartość jest stała”).