Zadania badawcze realizowane w module „Ziemia i Kosmos”
Moduł „Ziemia i Kosmos” pozwala uczniom na badanie i analizowanie wzajemnych oddziaływań między ciałami niebieskimi, funkcjonowania Ziemi jako systemu oraz wpływu człowieka na środowisko.
Zagadnienie 1: Miejsce Ziemi we Wszechświecie (4 jednostki lekcyjne)
Realizowane treści:
- Ziemia, Księżyc, Układ Słoneczny, Galaktyka, Wszechświat – wzajemnie oddziałujące systemy
- Charakterystyka planet Układu Słonecznego
- Rola oddziaływań grawitacyjnych w systemie Słońce – Ziemia – Księżyc
Tematy zadań badawczych:
- Czym jest system? Czy Ziemia i Wszechświat to systemy?
- Jakie cechy mają planety Układu Słonecznego?
- Dlaczego Słońce, Ziemia i Księżyc funkcjonują jako system?
Zagadnienie 2: Gwiazdy (3 jednostki lekcyjne)
Realizowane treści:
- Gwiazdy i gwiazdozbiory
- Czynniki wpływające na jasność obserwowaną gwiazd
- Pozorny ruch Słońca i innych ciał niebieskich jako następstwo ruchu obrotowego Ziemi
Tematy zadań badawczych:
- Co możemy wywnioskować na podstawie jasności gwiazd?
- Jakie informacje o Ziemi dostarcza nam obserwacja nocnego nieba?
- Co ruch ciał niebieskich na sferze niebieskiej mówi nam o Ziemi?
Zagadnienie 3: Słońce, Ziemia i Księżyc (4 jednostki lekcyjne)
Realizowane treści:
- Wzajemne zależności między Słońcem, Ziemią i Księżycem
- Następstwa ruchu obiegowego Ziemi
- Fazy Księżyca
- Zjawisko pływów
Tematy zadań badawczych:
- Jak Słońce, Ziemia i Księżyc oddziałują na siebie?
- W jaki sposób zmienia się wygląd Księżyca?
- Jakie cykliczne zjawisko na Ziemi jest związane z Księżycem?
Zagadnienie 4: Sfery Ziemi (4 jednostki lekcyjne)
Realizowane treści:
- Charakterystyka litosfery, hydrosfery, atmosfery i biosfery oraz ich wzajemne oddziaływania
- Obieg wody w przyrodzie
- Rozmieszczenie zasobów wodnych na Ziemi
Tematy zadań badawczych:
- Jakie interakcje zachodzą między sferami Ziemi?
- Jak rozmieszczone są zasoby wodne na naszej planecie?
Zagadnienie 5: Ochrona środowiska (4 jednostki lekcyjne)
Realizowane treści:
- Pozytywne i negatywne skutki działalności człowieka na środowisko
- Podsumowanie i utrwalenie wiadomości o systemach funkcjonujących na Ziemi i we Wszechświecie
Tematy zadań badawczych:
- Jak nauka pomaga w ochronie środowiska?
- Czego nauczyliśmy się o systemach funkcjonujących na Ziemi i w kosmosie?
Każde zagadnienie rozwija umiejętności badawcze uczniów poprzez eksperymenty, modele i analizy, umożliwiając im lepsze zrozumienie praw rządzących Ziemią i Wszechświatem.
Podstawa programowa realizowana w module ZIEMIA I KOSMOS
GEOGRAFIA (KLASY V–VIII)
II. Krajobrazy Polski: wysokogórski (Tatry), wyżynny (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska), nizinny (Nizina
Mazowiecka), pojezierny (Pojezierze Mazurskie), nadmorski (Pobrzeże Słowińskie), wielkomiejski
(Warszawa), miejsko-przemysłowy (Wyżyna Śląska), rolniczy (Wyżyna Lubelska). Uczeń:
4) przedstawia podstawowe zależności między składnikami poznawanych krajobrazów;
7) przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazach powstałe w wyniku działalności człowieka;
9) przyjmuje postawę szacunku wobec środowiska przyrodniczego i kulturowego Polski.
III. Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne. Uczeń:
1) wskazuje na globusie i mapie świata: bieguny, równik, południk zerowy i 180°, półkule, zwrotniki i koła podbiegunowe;
2) wymienia nazwy kontynentów i oceanów oraz wskazuje ich położenie na globusie i mapie
świata oraz określa ich położenie względem równika i południka zerowego.
IV. Krajobrazy świata: wilgotnego lasu równikowego i lasu strefy umiarkowanej, sawanny i stepu, pustyni gorącej i lodowej,
tajgi i tundry, śródziemnomorski, wysokogórski Himalajów; strefowość a piętrowość klimatyczno-roślinna na świecie. Uczeń:
3) przedstawia główne cechy i porównuje poznawane krajobrazy świata oraz rozpoznaje je w opisach, na filmach i ilustracjach;
4) rozpoznaje rośliny i zwierzęta typowe dla poznawanych krajobrazów.
V. Ruchy Ziemi: Ziemia w Układzie Słonecznym; ruch obrotowy i obiegowy; następstwa ruchów Ziemi. Uczeń:
1) dokonuje pomiaru wysokości Słońca w trakcie zajęć w terenie oraz porównuje wyniki uzyskane w różnych porach dnia i roku;
2) demonstruje przy użyciu modeli (np. globusa lub tellurium) ruch obrotowy Ziemi, określa jego
kierunek, czas trwania, miejsca wschodu i zachodu Słońca oraz południa słonecznego;
3) wyjaśnia związek między ruchem obrotowym a widomą wędrówką i górowaniem Słońca, istnieniem
dnia i nocy, dobowym rytmem życia człowieka i przyrody, występowaniem stref czasowych;
4) demonstruje przy użyciu modeli (np. tellurium lub globusów) ruch obiegowy Ziemi;
5) przedstawia zmiany w oświetleniu Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku;
6) wykazuje związek między ruchem obiegowym Ziemi a strefami jej oświetlenia oraz strefowym zróżnicowaniem klimatu i krajobrazów na Ziemi.
IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski; wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń na
rzeźbę Europy i Polski; przejściowość klimatu Polski; Morze Bałtyckie; główne rzeki Polski i ich systemy na tle rzek Europy oraz
ich systemów; główne typy gleb w Polsce; lasy w Polsce; dziedzictwo przyrodnicze Polski, surowce mineralne Polski. Uczeń:
11) wyróżnia najważniejsze cechy gleby brunatnej, bielicowej, czarnoziemu, mady i rędziny,
wskazuje ich rozmieszczenie na mapie Polski oraz ocenia przydatność rolniczą;
14) podaje argumenty za koniecznością zachowania walorów dziedzictwa przyrodniczego;
15) wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych surowców mineralnych Polski oraz omawia ich znaczenie gospodarcze;
16) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Polski.
XVIII. Geografia obszarów okołobiegunowych: środowisko przyrodnicze; badania naukowe; polscy badacze. Uczeń:
3) opisuje warunki życia w polarnej stacji badawczej
BIOLOGIA (KLASY V–VIII)
VII. Ekologia i ochrona środowiska. Uczeń:
1) wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu oraz wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami;
9) przedstawia odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody oraz propozycje racjonalnego
gospodarowania tymi zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
VIII. Zagrożenia różnorodności biologicznej. Uczeń:
2) podaje przykłady gospodarczego użytkowania ekosystemów.
CHEMIA (KLASY VII–VIII)
I. Substancje i ich właściwości. Uczeń:
3) opisuje stany skupienia materii.
IV. Tlen, wodór i ich związki chemiczne. Powietrze. Uczeń:
8) projektuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; opisuje skład i właściwości powietrza;
10) wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; wymienia sposoby postępowania pozwalające chronić powietrze przed
zanieczyszczeniami.
FIZYKA (KLASY VII–VIII)
II. Ruch i siły. Uczeń:
1) opisuje i wskazuje przykłady względności ruchu;
2) wyróżnia pojęcia tor i droga;
10) stosuje pojęcie siły jako działania skierowanego (wektor); wskazuje wartość, kierunek i zwrot wektora siły; posługuje się jednostką siły;
11) rozpoznaje i nazywa siły, podaje ich przykłady w różnych sytuacjach praktycznych (siły: ciężkości, nacisku, sprężystości, oporów ruchu);
16) opisuje spadek swobodny jako przykład ruchu jednostajnie przyspieszonego;
17) posługuje się pojęciem siły ciężkości; stosuje do obliczeń związek między siłą, masą i przyspieszeniem grawitacyjnym.
IX. Optyka. Uczeń:
1) ilustruje prostoliniowe rozchodzenie się światła w ośrodku jednorodnym; wyjaśnia powstawanie cienia i półcienia.
MATEMATYKA (KLASY IV–VI)
XI. Obliczenia w geometrii. Uczeń:
6) stosuje jednostki objętości i pojemności: mililitr, litr, cm3 , dm3, m3
XII. Obliczenia praktyczne. Uczeń:
1) interpretuje 100% danej wielkości jako całość, 50% – jako połowę, 25% – jako jedną czwartą,
10% – jako jedną dziesiątą, 1% – jako jedną setną części danej wielkości liczbowej;
2) w przypadkach osadzonych w kontekście praktycznym oblicza procent danej wielkości w stopniu trudności typu 50%, 20%, 10%;
3) wykonuje proste obliczenia zegarowe na godzinach, minutach i sekundach;
6) zamienia i prawidłowo stosuje jednostki długości: milimetr, centymetr, decymetr, metr, kilometr;
8) oblicza rzeczywistą długość odcinka, gdy dana jest jego długość w skali oraz długość odcinka w skali, gdy dana jest jego rzeczywista długość;
9) w sytuacji praktycznej oblicza: drogę przy danej prędkości i czasie, prędkość przy danej drodze
i czasie, czas przy danej drodze i prędkości oraz stosuje jednostki prędkości km/h i m/s.
XIII. Elementy statystyki opisowej. Uczeń:
1) gromadzi i porządkuje dane;
2) odczytuje i interpretuje dane przedstawione w tekstach, tabelach, na diagramach i na wykresach, na przykład: wartości z wykresu, wartość
największą, najmniejszą, opisuje przedstawione w tekstach, tabelach, na diagramach i na wykresach zjawiska przez określenie przebiegu zmiany
wartości danych, na przykład z użyciem określenia „wartości rosną”, „wartości maleją”, „wartości są takie same” („przyjmowana wartość jest stała”).
PRZYRODA (KLASA IV)
I. Sposoby poznawania przyrody. Uczeń:
1) opisuje sposoby poznawania przyrody, podaje różnice między eksperymentem doświadczeniem a obserwacją;
2) podaje nazwy przyrządów stosowanych w poznawaniu przyrody, określa ich przeznaczenie (lupa, kompas, taśma miernicza);
3) podaje przykłady wykorzystania zmysłów do prowadzenia obserwacji przyrodniczych;
4) stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji i doświadczeń przyrodniczych;
5) wymienia różne źródła wiedzy o przyrodzie;
6) korzysta z różnych źródeł wiedzy o przyrodzie.
II. Orientacja w terenie. Uczeń:
1) opisuje przebieg linii widnokręgu, wymienia nazwy kierunków głównych;
2) wyznacza kierunki główne za pomocą kompasu oraz kierunek północny za pomocą gnomonu i wskazuje je w terenie;
9) wyjaśnia zależność między wysokością Słońca a długością i kierunkiem cienia;
10) opisuje zmiany w położeniu Słońca nad widnokręgiem w ciągu doby i w ciągu roku;
11) wskazuje w terenie oraz na schemacie (lub horyzontarium) miejsca wschodu, zachodu i górowania Słońca w ciągu dnia i w różnych porach roku;
III. Pogoda, składniki pogody, obserwacje pogody. Uczeń:
4) podaje przykłady opadów i osadów atmosferycznych oraz wskazuje ich stan skupienia;
8) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku.
VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy. Uczeń:
1) rozpoznaje składniki przyrody ożywionej i nieożywionej w najbliższej okolicy szkoły;
5) rozróżnia wody stojące i płynące, podaje ich nazwy oraz wskazuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne;
6) wymienia i opisuje czynniki warunkujące życie na lądzie oraz przystosowania organizmów do życia.
VII. Środowisko antropogeniczne i krajobraz najbliższej okolicy szkoły. Uczeń:
1) wskazuje w terenie składniki środowiska antropogenicznego w najbliższej okolicy;
2) rozpoznaje w terenie i nazywa składniki środowiska antropogenicznego i określa ich funkcje;
3) określa zależności między składnikami środowiskami przyrodniczego i antropogenicznego;
4) charakteryzuje współczesny krajobraz najbliższej okolicy;
6) ocenia zmiany zagospodarowania terenu wpływające na wygląd krajobrazu najbliższej okolicy.
